تأثیر کاروان‌های زیارتی و دفن مردگان در عتبات عالیات بر مناسبات ایران و عثمانی (1264ـ1343 ق)

انتظار می‌رفت پس از انعقاد عهدنامه ارزروم دوم در 1263ه‍.ق/ 1847م میان ایران و عثمانی، اختلاف مرزی و نیز منازعه بر سر تسلط بر عتبات، فروکش کند. اما رفت و آمد کاروان‌های زیارتی ایرانی که گاه جنازه‌هایی برای دفن در عتبات همراه داشتند، مشکلات تازه‌ای پیش روی دو دولت ایجاد کرد. مأموران مرزی عثمانی از ورود اجساد به عتبات به بهانه ترس از شیوع بیماری‌هایی چون وبا، حصبه و طاعون جلوگیری و مسافران را در خانقین قرنطینه می‌کردند. رفتار ناپسند این مأموران با زائران ایرانی، موجب بروز مشکلاتی در مناسبات دو کشور شده بود. در این مقاله با روش تاریخی تحلیلی، مشکلات سیاسی و اجتماعی و اقتصادی برآمده از حمل اجساد به عتبات عالیات، در مناسبات دو کشور، بررسی شده است. آغاز دوره جدیدی از درگیری‌های شیعی ـ سنی، تحیمل هزینه‌های اضافی بر زائران به سبب قرنطینه و تعرفه‌های گمرکی و افزایش جمعیت و نفوذ شیعیان در عراق به بهانه همراهی با اجساد، بخشی از پیامدهای، منازعه جدید بود.